Siyasetin etkisindeki Ekonomiler
Avrupa Komisyonu, dün, AB ve ABD arasında geçen ay imzalanan ticaret anlaşmasının önemli bir parçası olan, Avrupa otomobillerine uygulanan ABD tarifelerinin düşürülmesi karşılığında ithal ABD sanayi mallarına uygulanan vergilerin kaldırılmasını önerdi. Brüksel’in vergileri düşürmesi ve daha fazla ABD enerji ürünü satın alması gerekirken, Washington’un AB ihracatının yüzde 70’ine uyguladığı gümrük vergilerini korumasıyla asimetrik bir anlaşma. Bu arada Endüstriyel mallara uygulanan gümrük vergilerinin kaldırılmasının etkisi aslında mütevazı olabilir; zira üçte ikisi zaten gümrüksüz. AB’nin önerileri arasında, patatese sıfır gümrük vergisi, domatese indirimli oranlar ve domuz eti, kakao ve pizzaya sıfır veya düşük gümrük vergisi kotaları gibi tarım ürünlerine yönelik imtiyazlar da yer alıyor.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) yetkilileri, Temmuz ayındaki toplantıda enflasyonun beklenenden daha yüksek mi yoksa daha düşük mü gerçekleşeceği konusunda bölünmüş durumdaymış. Bir politika yapıcı, Temmuz toplantısında açıkça, “üretim ve enflasyona yönelik aşağı yönlü risklerin artması nedeniyle” bir kesintinin daha haklı olacağını söylerken, meslektaşlarından “birkaçı” ise tam tersi bir görüş benimseyerek ekonominin beklenenden daha dirençli olduğunu, hizmet enflasyonunun hâlâ yüksek olduğunu ve gümrük vergilerinin arzı aksatabileceğini söylemiş. Temmuz toplantısından bu yana gelen veriler, Euro Bölgesi ekonomisinin toparlandığını, enflasyonun ise ECB’nin %2 hedefinde seyrettiğini doğruladı. Öte yandan, ABD Başkanı Trump yönetiminin AB mallarına uyguladığı, çoğu mal için %15 oranındaki gümrük vergileri, ECB’nin kendi beklentilerine yakın gerçekleşti ve en kötümser senaryoların önüne geçti. Trump’ın Nisan ayında ilk kez gümrük vergisi planlarını açıklamasından bu yana Euro’nun, özellikle dolar karşısında değer kazanmasının “yapısal bir boyut” taşıdığı ve “yakın vadede tersine dönmesinin muhtemel olmadığı” belirtilmiş. ECB 23-24 Temmuz toplantısında temel faiz oranını %2’de sabit tutmuş ve önümüzdeki ay da aynısını yapması, özellikle ABD tarifeleri nedeniyle ekonominin zayıflaması durumunda sonbaharda daha fazla faiz indirimi tartışmalarının yeniden başlaması bekleniyor.
İngiltere, Fransa ve Almanya, dün İran’ın tartışmalı nükleer programı nedeniyle 2015 yılında dünya güçleriyle yapılan nükleer anlaşmayla kaldırılan BM yaptırımlarını yeniden yürürlüğe koymak için 30 günlük bir süreç başlattı. Bu adımın, İsrail ve ABD’nin İran’ı bombalamasından iki ay sonra gerginliği daha da artırması bekleniyor. ABD Dışişleri Bakanı Rubio, E3 hamlesini memnuniyetle karşılayarak, Washington’un “İran nükleer sorununa barışçıl ve kalıcı bir çözüm bulunması” amacıyla İran ile doğrudan angajmana hazır olduğunu söyledi.
Batılı ortaklar, Moskova’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından Rusya ile bağlarını kestiğinde, Çin imdada yetişti ve Rus petrolü satın alarak ve otomobillerden elektroniğe kadar mallar satarak ikili ticareti rekor seviyeye taşıdı yeni bu 2024 yılında 245 milyar dolara çıktı. Ve bu şimdi düşüşte. Kaynaklar, rakamların kısmen tüm zamanların en yüksek seviyelerinden doğal bir düzeltmeyi yansıttığını, ancak düşüşün Pazar ve Pazartesi günleri Çin’in kuzeyindeki liman kenti Tianjin’de düzenlenecek Şanghay İşbirliği Örgütü zirvesi öncesinde Moskova’da endişeye yol açtığını belirtiyor. Devlet Başkanı Putin’in, Devlet Başkanı Xi Jinping ile yapacağı zirveye hazırlanırken bu eğilimi tersine çevirmeye çalışması bekleniyor. Bu arada Çin’in Rusya’nın ihracat gelirlerinin büyük kısmını karşıladığı ve Pekin’in sağladığı teknolojinin Rus ordusu için hayati önem taşıdığını da bilinen bir gerçek.
ABD tarafında ise Yavaşlayan ekonomiye ilişkin endişeleri azaltırken, haftalık işsizlik başvuruları beklenenden düşük gelmesi ve şirket kârlarının ikinci çeyrekte toparlandığı görülmesi, FED’in ekonomik büyümeyi desteklemek için faiz oranlarını yakında düşüreceği beklentisi, Wall Street’in son dönemdeki kazanımlarına katkıda bulundu. Bugün açıklanacak Kişisel Tüketim Harcamaları verileri dikkat çekerken, enflasyonda artışa dair herhangi bir işaret, Fed’in Eylül ayındaki politika toplantısında faiz indirimine gidileceğine dair genel beklentileri yumuşatabilir. FED’den Waller, dün yaptığı açıklamada, gelecek ay faiz oranlarını düşürmeye başlamak istediğini ve Fed’in politika faizini nötr seviyeye yaklaştırmak için daha fazla faiz indirimi yapılmasını “tamamen beklediğini” söyledi ki Waller, gelecek yıl Fed Başkanı Jerome Powell’ın yerine geçmesi düşünülen adaylar arasında yer alıyor. CME FedWatch, piyasaların Eylül ayında faiz indirimi olasılığının %86 olduğunu, bir önceki ay bu oranın %63 olduğunu gösterdi. Yatırımcılar, gelecek yılın Haziran ayına kadar 100 baz puanın üzerinde bir gevşemeye beklentisinde.
Başkan Trump’ın, Fed başkanlarından Lisa Cook’u görevden alma girişimleri de dahil olmak üzere para politikası üzerinde daha fazla etki kurma kampanyası doları olumsuz etkiledi. Dolar, ABD Merkez Bankası’nın bağımsızlığına yönelik tehditler konusundaki endişelerin devam etmesiyle Ağustos ayında başlıca para birimleri karşısında %2 değer kaybetmeye hazırlandı. ABD’nin dengesiz ticaret politikalarının yatırımcıları alternatif varlıklara yönlendirmesiyle endeks bu yıl yaklaşık %10 düştü. Trump’ın merkez bankasının karar alma komitesine özenle seçtiği, ılımlı eğilimli adayları yerleştirme çabası, kısa vadeli getirileri aşağı çekerken, uzun vadeli getirileri artırdı. İki yıllık ve 10 yıllık tahviller arasındaki getiri eğrisi, hafta başında nisan ayından bu yana en dik seviyeye ulaşmasının ardından en son 57 baz puandaydı. Euro, Ağustos ayında %2’lik bir artışa doğru ilerlerken, 1,1675 dolardan işlem görmekte ve Sterlin en son 1,3509 dolardan işlem gördü.
Altın, genel olarak zayıflayan dolar ve ABD Merkez Bankası’nın (Fed) Eylül ayında faiz indirimine gideceği yönündeki beklentilerin artmasıyla destekleniyor. Spot altın 23 Temmuz’dan bu yana en yüksek seviyesi olan 3.423 dolara ulaştı. Külçe altın bu ay şimdiye kadar %3,9 değer kazandı. ABD’de Aralık vadeli altın vadeli işlemleri de 3.473 dolarda sabit kaldı.
Rusya, dün Ukrayna’yı füze ve İHA saldırılarıyla vurarak Kiev’de en az 21 kişinin ölümüne yol açtığını, Ukrayna ordusu da, gece boyunca iki Rus petrol rafinerisini İHA’larla vurduğunu açıklamıştı. Petrol fiyatları, Beyaz Saray’ın ABD Başkanı Trump’ın Rusya’nın Ukrayna’ya füze ve insansız hava araçlarıyla saldırdığını öğrenmesinden memnun olmadığını açıklamasının ardından dün kayıplarını telafi ederek yükseldi. Piyasalar, Trump’ın Çarşamba günü Hindistan’dan yapılan ithalata uygulanan gümrük vergilerini %50’ye kadar iki katına çıkarmasının ardından, ABD’nin Rus petrolü alımını durdurması yönündeki baskılarına Hindistan’ın nasıl yanıt vereceğini de yakından izliyor. ABD’nin baskılarına rağmen Rusya’nın Hindistan’a yaptığı petrol ihracatının Eylül ayında artması bekleniyor.