Özkaynak Nedir?

Özkaynak, bir diğer ismi ile özsermaye, bir varlığın veya varlık grubunun mutlak değeri anlamına gelmektedir. Bu sebeple, pek çok sektörde karşımıza çıkan özkaynak kavramı, özellikle borsada işlem gören şirketler açısından büyük bir öneme sahiptir. Peki, gelin detaylı bir şekilde inceleyelim özkaynak (özsermaye) nedir?

Borsada özkaynak, bir şirketin varlıklarından borçlarının çıkarılmasıyla elde edilen değeri ifade eder ve şirketin net varlıklarını temsil eder. Dolayısı ile özkaynak, hissedarların şirkette sahip olduğu toplam değeri gösterir ve şu bileşenleri içerir:

Ödenmiş Sermaye: Şirketin hissedarlarından topladığı sermayeye denir.

Sermaye Yedekleri: Şirketin hisse ihracı, yeniden değerleme gibi işlemlerden elde ettiği ek sermaye.

Kâr Yedekleri: Şirketin kârından ayrılan ve gelecekteki ihtiyaçlar için tutulan yedekler.

Geçmiş Yıl Kârları ve Zararları: Önceki yıllardan devreden kâr veya zararlar.

Bu unsurların toplamı, şirketin finansal sağlığı ve sürdürülebilirliği hakkında önemli bilgiler sunar ve yatırımcılar için kritik bir göstergedir.

Özkaynak Nasıl Hesaplanır?

Peki, özkaynak nedir ve nasıl hesaplayabiliriz? Özkaynak hesaplaması, varlıkların değerinden borçların çıkarılmasıyla yapılmaktadır. Bu hesaplama yöntemi oldukça basittir. Toplam özkaynak, toplam varlıkların sadece borçlar çıkarılarak hesaplanmasıyla elde edilmektedir.

Formül: Özkaynak = Varlık – Yükümlülük

Dolayısı ile, özkaynakların belirlenmesinde, bilanço esasına dayalı olarak ticari kazancın hesaplanmasında tahsil değil, tahakkuk esasına göre hareket edilmektedir. İki ana yöntem kullanılarak özkaynak hesaplanır:

Vergi Usul Kanunu’nun 192. maddesine göre:

Bu yöntemde, aktif toplamından borçların çıkarılmasıyla elde edilen sonuç özkaynak olarak kabul edilmektedir. Bu, yukarıda belirtilen basit formülle hesaplanır.

Müteşebbisin şirkete koyduğu varlık toplamı:

İkinci yöntem, şirket sahibinin yatırdığı toplam varlıkları dikkate alır. İlk yöntem analitik hesaplama olarak adlandırılırken, bu ikinci yöntem sentez yöntemi olarak adlandırılmaktadır. Net aktiflerden borçlar düşülerek hesaplanır.

Tekdüzen hesap planına göre özkaynaklar, işletme sahiplerinin ve ortaklarının şirkete yaptıkları sermaye yatırımlarını, dolayısı ile ödenmiş sermayeyi göstermektedir. Sermaye yedekleri, kâr yedekleri, önceki yılların kârları ve önceki yılların zararları da bu hesaplamaya dahil edilmektedir.

Özkaynak Hesapları Nelerdir?

Peki özkaynak hesapları nelerdir? Özkaynak hesapları muhasebe sisteminde 5 rakamı ile başlayan kodlarla tanımlanır ve çeşitli alt hesap gruplarına ayrılmaktadır:

50 – Ödenmiş Sermaye

Şirketin ana sözleşmesine göre ortakların taahhüt ettiği sermaye ile henüz ödenmemiş sermaye arasındaki farkı yansıtır. Artışlar alacak hanesine, azalışlar ise borç hanesine kaydedilir. Bu grup, 500 ödenmiş sermaye ve 501 ödenmemiş sermaye hesaplarını kapsar.

52 – Sermaye Yedekleri

Sermaye değişiklikleri ve hareketleri neticesinde meydana gelen ve işletmede tutulan tutarları izler. Artışlar alacak tarafına, azalışlar borç tarafına kaydedilmektedir. İçinde 520 hisse senedi ihraç primleri, 521 hisse senedi iptal kârları, 522 maddi duran varlık yeniden değerleme artışları, 523 iştirakler yeniden değerleme artışları, 524 maliyet artışları fonu ve 529 diğer sermaye yedekleri hesapları bulunmaktadır.

54 – Kâr Yedekleri

Şirketin kârının gelecekteki risklere karşı korunmak amacıyla ayrılan kısmını ifade etmektedir. 540 yasal yedekler, 541 statü yedekleri ve 542 olağanüstü yedekler hesaplarından oluşur. Bütün bunların yanı sıra 548 diğer kâr yedekleri ve 549 özel fonlar hesaplarını içerir.

57 – Geçmiş Yıl Kârları

Önceki yıllarda elde edilen kârları gösterir ve sadece 570 geçmiş yıl kârları hesabını kapsar.

58 – Geçmiş Yıl Zararları

Şirketin önceki dönemlerde yaşadığı zararları içerir ve 580 geçmiş yıl zararları hesabını kapsar.

59 – Dönem Net Kârı (Zararı)

Hesap dönemine ait net kâr veya zararı içermektedir. Bu dönem, 590 dönem net kârı ve 591 dönem net zarar hesaplarını göstermektedir.

Özkaynak Oranı Kaç Olmalıdır?

Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri 5 No:65 sayılı Tebliği, genel özkaynak oranını başlangıçta %50 ve sürdürülebilirlik oranını %35 olarak belirlemiştir. Bu sebeple, portföyde bulunan hisse senetlerinin teminat oranları, özkaynak oranı hesaplamasında kritik bir rol oynar.

Oran hesaplama formülü: Özkaynak Oranı = (Özkaynak – Kredi Tutarı) / Özkaynak Tutarı

Özkaynak oranı, kredi kullanımını doğrudan etkiler. Bu nedenle, bir şirketin özkaynağındaki sürdürülebilirlik oranı %35’in altına düşmemesine özen gösterilmelidir. Şirket yetkililerine en geç 2 gün içinde bu oranı %50’ye çıkarmaları yönünde bir bildirim yapılmaktadır.

Yüksek bir özkaynak oranı, işletmenin finansal durumunun güçlü olduğunu göstermektedir. Dolayısı ile bu durum işletmenin, giderlerini etkin şekilde yönettiğini, finansal dengeyi sağladığını ve güçlü bir yatırım potansiyeline sahip olduğunu gösterir.

“Özkaynak (özsermaye) nedir?” konusunda daha detaylı bilgi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Ayrıca “Finans ve Finansal Yönetim Nedir?” Yazımızı da okuyabilirsiniz.

*Buradaki açıklamalar, örnekler ve tüm ayrıntılar, yatırımcılara yol gösterici bilgi sunmak amacıyla paylaşılmaktadır. Herhangi bir yatırım tavsiyesi niteliği taşımamaktadır.