Gri Liste Nedir? Türkiye Gri Listeden Çıkarsa Ne Olur?
Gri Liste Nedir?
Mali Eylem Görev Gücü (Financial Action Task Force – FATF), kara para aklamayı önleme (Anti Money Laundering – AML) ve terörizmin finansmanıyla mücadele (Capture the Flag – CTF) politikalarında eksiklikleri olan ülkeleri belirlemek amacıyla iki liste tutar: Kara liste ve gri liste.
Gri Liste Kimleri Kapsar?
CTF ve AML politikalarında istenilen nitelikleri tam olarak kapsamayan, ancak bu sorunları çözmek için işbirliğine açık olan ülkeleri kapsar. Kara liste ise bu eksiklikleri gidermekte başarısız olan ülkeleri içerir. Kara para aklama ve terörizmin finansmanını önleme çalışmalarında stratejik adımlar atmayan ülkeler, uluslararası ekonomi için büyük riskler teşkil eder. Karşılaşılabilecek risklerden bazıları şunlardır:
Finansal Sistem Güvenilirliği
Kara para aklama ve terörizmin finansmanı, finansal kurumların güvenilirliğini zayıflatarak finansal sisteme duyulan güveni azaltır.
Ekonomik Etkiler
Yasa dışı fonlar, ekonomik verileri ve piyasa sinyallerini bozabilir ve verimsiz yatırım kararlarına neden olabilir.
Güvenlik ve İstikrar
Terörizmin finansmanıyla etkili bir şekilde mücadele edemeyen ülkeler, terörist grupların saldırılar düzenlemesi, bölgeleri istikrarsızlaştırması ve hükümetleri zayıflatması için yasa dışı fonlar kullanmasıyla küresel güvensizliğe katkıda bulunur.
Uluslararası İlişkiler
Kara para aklama ve terörizmin finansmanı için bir sığınak olarak algılanan ülkeler, uluslararası toplumdan yaptırımlar ve diplomatik izolasyonla karşılaşarak itibar kaybı yaşar.
FATF Nedir?
FATF, uluslararası alanda kara para aklama ve terörizmin finansmanı konularında meydana gelen eğilimleri izleyen hükümetler arası bir organizasyondur. Bu kuruluş, tehditlerle başa çıkmak amacıyla yasal, düzenleyici ve operasyonel çerçeveler geliştirmek için üye ülkeler ve bölgesel kurumlarla iş birliği yapar. FATF’nin faaliyetleri kapsamında, “Yüksek Riskli Politikalar” adı altında iki liste oluşturulmuştur. Bunlar daha öncede belirtmiş olduğumuz gibi kara ve gri listedir.
FATF’nin Faaliyet Alanları Nelerdir?
FATF, uluslararası alanda kara para aklama, terörizmin finansmanı ve finansal sistemin bütünlüğünü tehdit eden diğer risklerle başa çıkmak için kurulmuş bir hükümetler arası organizasyondur. Bu yapı, kara para aklama, terörizmin finansmanı ve kitle imha silahlarının yayılmasını finanse eden faaliyetlerle ilgili uluslararası standartları oluşturur. Ayrıca, üye ülkeler, finansal kurumlar için bu standartların etkin bir biçimde uygulanmasına yönelik rehberlik sağlar.
FATF, üye ülkelerin standartlara uyumunu değerlendirmek için çeşitli denetimler gerçekleştirir. Kuruluş, eksiklikleri gidermek ve AML/CFT politikalarını güçlendirmek için ilerlemeyi sürekli izler. Kara para aklama ve terörizmin finansmanı konusunda yetersiz kalan politikaları teşhis etmek amacıyla “gri liste” ve “kara liste” açıkları sunar ve uluslararası toplumu uygun önlemleri almaya teşvik eder. Ayrıca, FATF ülkelerin ve finansal kurumların bu alandaki kapasitelerini artırmak için eğitim ve teknik destek sağlar, kaynaklar ve araçlar geliştirir ve en iyi uygulamaları yaygınlaştırır.
Hangi Ülkeler Türkiye’yi Gri Listeye Aldı?
1989 yılında Paris’te düzenlenen bir toplantıda kurulan FATF, hükümetler arası bir kuruluş olarak, gri liste ve kara listeyi belirli kriterlere göre oluşturur. 2019 yılında, FATF’nin görev süresi süresiz hale getirilmiştir. Kuruluşun toplam 39 üyesi vardır; bunların 37’si ülke, 2’si ise bölgesel kuruluştur. FATF’nin başkanı, iki yıl süreyle görev yapar ve ataması Genel Kurul üyeleri tarafından gerçekleştirilir.
FATF’nin kurucuları:
- ABD,
- Fransa,
- İtalya
- Almanya,
- Japonya,
- İngiltere
- Kanada
Diğer üye ülkeler ise:
- Avusturya,
- Arjantin,
- Danimarka
- Brezilya,
- İspanya,
- Güney Afrika,
- Avustralya,
- Belçika,
- Hollanda,
- İrlanda,
- Çin,
- Finlandiya,
- Hindistan,
- Lüksemburg,
- Hong Kong,
- İsrail,
- İzlanda,
- İsveç,
- İsviçre,
- Meksika,
- Yunanistan,
- Güney Kore,
- Malezya,
- Norveç,
- Yeni Zelanda,
- Portekiz,
- Suudi Arabistan
- Rusya,
- Singapur
- Ayrıca Türkiye’de bulunmaktadır.
>>Ayrıca, Avrupa Komisyonu ve Körfez İşbirliği Konseyi de FATF’nin üyelerindendir.
Gri Listenin Türkiye Üzerindeki Etkileri
Gri liste, Türkiye ve listedeki diğer ülkeler için çeşitli küresel sorunlara neden olur. Bu listenin içerisindeki ülkeler, dış yatırım bulma süreçlerinde itibar kaybı yaşar. Bu durum, özellikle ihracat ve ithalat ağı geniş olan ülkelerin şirketlerinin daha fazla yaptırımla karşılaşmasına yol açar. Bu ülkelerde faaliyet gösteren şirketler, ek sorumluluklar kapsamında detaylı durum tespiti, denetim süreçleri ve daha sıkı önlemlerle karşı karşıya kalmaktadır. Örneğin, 2018 yılında gri listeye alınan Pakistan’dan 35 milyar doların üzerinde yabancı sermaye çıkışı olmuştur.
Türkiye Gri Listeden Çıktı mı?
Türkiye, Haziran 2024 tarihi ile birlikte gri listeden çıktı. Türkiye’nin gri liste sürecini şu şekilde özetleyebiliriz: Türkiye, Ekim 2021’de gri listeye girmiştir. FATF Genel Kurulu, 21 Ekim 2021 tarihinde Türkiye’yi, Pakistan, Suriye ve Güney Sudan’ın da bulunduğu gri listeye alma kararı almıştır. Gri listede yer almak, FATF ile işbirliği yapma yönünde üst düzey siyasi taahhüt anlamına gelmektedir. 2024 Şubat tarihine geldiğimizde ise FATF Genel Kurulu, Türkiye’nin istenilen eylem planının tamamlamak üzere olduğunu ve reformları uygulamaya başladığını söylemişlerdir. Bu tespit, uygulamanın sürdürüldüğünü doğrulamak için yerinde değerlendirmeyi de garanti altına almıştır. Ayrıca, uygulamanın gelecekte sürdürülmesi gerektiğini vurgulamışlardır.
Türkiye’nin gri listeden çıkmak amacıyla yaptığı çalışmalar arasında, Türk Ceza Kanunu’nun yanı sıra Terörle Mücadele ve Ceza Muhakemesi Kanunları gibi çeşitli yasal düzenlemeler yer almaktadır. Kara para aklama konusu ile ilgili ve terörizmin finansmanıyla mücadele için görevli ihtisas mahkemeleri ve savcılıklar oluşturulmuştur. Bu konuyla ilgili özel soruşturma büroları kurulmuştur. MASAK yeniden yapılandırılmış ve tüzel kişiler için analiz çalışmaları yapılmıştır. Kripto varlıklarla için yapılan çalışmalar Singapur’daki toplantı öncesinde kabul edilerek SPK’ya yetki verilmiştir. Böylece Türkiye, FATF’nin 40 önerisini tamamlamıştır.
Gri Listeden Çıkmanın Faydaları Nelerdir?
Ülkelerin gri liste içerisinden çıkması, finansal açıdan daha güvenilir olduklarını gösterir. Bu, ülkelerin FATF’nin tavsiyelerine uygun olarak iş birliği yaparak yasal ve pratik düzenlemeler gerçekleştirdiği anlamına gelir. Gri listeden çıkmak, ülkenin finansal sektöründen diğer tüm bileşenlerine kadar birçok alanda olumlu etkiler sağlar. Bankalar uluslararası finansal güveni yeniden kazanır. Bu sayede ülke kredi notunu yükselterek daha fazla kaynak bulma olasılığını artırır.
Bu yazımızda Gri Liste Nedir? Sorusunu yanıtladık. Ayrıca ekonomiye dair daha fazla bilgi almak için, “Ekonomi nedir? Neyi inceler?” makalemizi okuyabilirsiniz.
*İnternet sitemizde yapılan paylaşımlar, yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Yatırımcılara telkin, yönlendirme veya kâr/zarar vaadi verme şeklinde yorumlanmamalıdır.
